مقدمه و پیشگفتار:
سالهاست که نام رودکی پیوسته با عنوان «پدر شعر فارسی» و نام نیما یوشیج (علی اسفندیاری) با عنوان «پدر شعر نو فارسی» همراه بوده است و گاه خواننده بدون آنکه علت واقعی این وجه تسمیه را بداند آن را به خاطر سپره و بارها ذکر نموده است.
شاعران بزرگواری که هر کدام در اعتلای فرهنگ و ادب غنی ایرانی بسیار کوشیده‌اند و تأثیرگذار بوده‌اند و هرکدام تحولات بسیار عظیمی را در زمانه و عصر خویش حاصل کرده‌اند.
افراد بسیاری نیز در معرفی آنان و توضیح و گزارش آثارشان گام نهاده‌اند.
در این تحقیق کوشیده شده است تا بین مبانی فکری و سنت شعری این دو شاعر، مقایسه‌ای انجام دهم و در ضمن به علل و دلایلی که باعث شده است از میان خیل عظیم شاعران و گویندگان فارسی از دیرباز تاکنون این دو را به عنوان پدران‌ شعر فارسی برگزیده‌اند، اشاره نمایم.
به نظر محقق برای یک مقایسه‌ی اصولی و صحیح، نخست باید به بررسی و شناخت جزئیات مطالب مورد قیاس پرداخت و سپس نتیجه‌گیری نمود. البته قابل ذکر است که اگر بخواهیم یک مقایسه‌ی نسبتاً اصولی انجام دهیم؛ باید با توجه به آنکه تعداد ابیات بر جای مانده از این دو شاعر بسیار از لحاظ کمیت با هم اختلاف دارند و چون تعداد ابیات بر جای مانده از رودکی کمتر از هزار بیت است ولی در مورد نیما یوشیج این تعداد چندین برابر می‌باشد؛ لذا به ذکر پاره‌ای از آنها می‌پردازیم تا بدین وسیله یک توازن تقریباً منطقی بین شمار ابیات این دو شاعر از لحاظ ارزیابی برقرار گردد.
لازم به ذکر است که در تذکره‌ها و کتب تاریخ ادبیات درباره‌ی شمار اشعار رودکی سخن بسیار گرفته‌اند: برخی آن را متجاوز از یک میلیون بیت می‌دانند و برخی دیگر بر آن‌اند که ۷۰۰ هزار بیت بوده، و نیز آورده‌اند که شعر رودکی در صد دفتر گردآوری شده بوده که بی‌گمان این ارقام مبالغه‌آمیز است. آنچه مسلم است آن است که رودکی پر شعر بوده و اکنون همان‌طور که ذکر شد مقدار اندکی از سروده‌های او در دست است.
در این مجموعه تلاش شده است که با بررسی و تفحص بر روی اکثر آثار و تحقیقاتی که در باب این دو شاعر شده است و در کنار هم قرار دادن آن مطالب به نتیجه‌ای که مورد نظر است، دست یافته شود. در باب رودکی و نیما یوشیج تحقیقات و کتب فراوانی به انجام رسیده و تألیف شده است؛ اما آنچه اکنون پس از سالها می‌تواند انگیزه‌ای برای تأمل و تألیفی دوباره در شعر و زندگی این دو شاعر باشد، یکی همان مقایسه‌ی مبانی فکری و سنت شعری این دو است و نیز شاید با این روش پاره‌ای از ابهامات با این روش از میان برداشته شود و دیگر آن که شاید در کنار هم قرار دادن مطالب به صورت مقایسه‌ای راه تازه‌ای را در نقد و تحلیل اشعار این دو گوینده‌ی شهیر ایرانی به همراه داشته باشد.
مجموعه‌ی حاضر به هر حال کوششی است برای آشنایی و باز آشنایی که از منابعی بسیار با ارزش در این زمینه مدد جسته است.

نخستین شناسندگان رودکی:
درباره‌ی چند تن از بزرگان ادب و سخن سرایان ایران دشواری بسیار بزرگی که در پیش ماست این است که درباره‌ی نام و نسب و تاریخ در گذشت و جزییات زندگی ایشان آگاهی درست و دقیق در کتاب‌های رایج نیست. گویی شهرت ایشان وانتشار فوق‌العاده‌ی آثارشان چنان در میان مردم ایران درگرفته است که در پی این گونه جزئیات که درباره‌ی ایشان بسیار اهمیت دارد نرفته‌اند و در حقیقت شهرتشان، زندگیشان را تحت‌الشعاع قرار داده است. چنانکه درباره‌ی فردوسی هنوز مجهولات فراوان در پیش داریم. یکی از آن گویندگان شهیر رودکی است که زندگی و آثار و افکار او پیوسته در ابهام مانده است و نخستین کسی که بحث درباره این مرد بزرگ را به جایی رسانده است که برخی جزییات زندگی او را از زیر پرده استتار روزگار بیرون کشیده مرحوم محمد قزوینی در حواشی چهار مقاله نظامی عروضی است.

فهرست

مقدمه و پیشگفتار…………………………………………………………………………………….. ۱

نخستین شناسندگان رودکی………………………………………………………………………. ۴

نخستین شناسندگان نیما یوشیج…………………………………………………………………. ۷

عقاید و افکار رودکی:……………………………………………………………………………….. ۹

۱-   عقاید و افکار حکیمانه و اندرزگویی………………………………………………………. ۹

۲-   رقیق القلب و باهوش بودن رودکی……………………………………………………….. ۱۱

۳-   حس بی‌نیازی……………………………………………………………………………………… ۱۲

۴-   نیکنامی………………………………………………………………………………………………. ۱۲

۵-   مذهبی بودن……………………………………………………………………………………….. ۱۳

عقاید و افکار نیما یوشیج:………………………………………………………………………….. ۱۶

۱-   مهربانی و دلسوز بودن……………………………………………………………………….. ۱۶

۲-   اجتماعی و سیاسی بودن نیما……………………………………………………………….. ۱۸

۳-   پند و اندرزگویی…………………………………………………………………………………. ۲۵

۴-   پایبندی نیما به زادگاه و طبیعت و مظاهر آن………………………………………….. ۲۶

۵-   استواری و پایبندی به عقاید…………………………………………………………………. ۳۰

۶-   اصول عقاید نیما در باب نظم و نثر……………………………………………………….. ۳۰

۷-   عقاید مذهبی نیما…………………………………………………………………………………. ۳۱

معلومات رودکی و بازتاب آن در اشعارش…………………………………………………. ۳۲

۱-   قرآن و حدیث…………………………………………………………………………………….. ۳۶

۲-   اشاره به داستانهای قرآن و اساطیر سامی…………………………………………….. ۳۷

۳-   بهره‌گیری از مضامین شعر عرب و اشاره به سرایندگان آنها………………….. ۳۷

۴-   اشاره به اساطیر ایرانی و داستانهای پهلوانی…………………………………………. ۳۸

۵-   اشارات علمی و فلسفی………………………………………………………………………… ۳۸

معلومات نیما یوشیج و بازتاب آن در اشعار وی………………………………………….. ۳۹

۱- آشنایی و تسلط بر زبان فرانسه……………………………………………………………. ۳۹

۲- یاد‌گیری زبان عربی…………………………………………………………………………….. ۳۹

۳- تسلط بر سبک و اوزان اشعار قدما……………………………………………………….. ۴۰

۴- آشنایی با هنر موسیقی………………………………………………………………………… ۴۰

۵- تدریس زبان فارسی و عربی………………………………………………………………… ۴۱

۶- توانایی بر نویسندگی و داستان نویسی و نمایشنامه نویسی……………………… ۴۱

۷- آشنایی با نقد ادبی………………………………………………………………………………. ۴۲

۸- تسلط بر سبک رمانتیسم و سمبلیسم……………………………………………………… ۴۲

۹- آشنایی نیما با فقه و اصول و حکمت……………………………………………………… ۴۵

رودکی پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن…………………………………………………. ۴۶

نیما پدر شعر فارسی و علل و دلایل آن………………………………………………………. ۵۳

نکات دستوری و صنایع ادبی در اشعار رودکی ………………………………………….. ۶۰

۱-   ویژگیهای صرفی………………………………………………………………………………… ۶۱

۱-۱) افعال………………………………………………………………………………………………. ۶۱

۲-۱) اسمها ……………………………………………………………………………………………. ۶۲

۳-۱) حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۳

- استعمال حروف ربط یا اضافه مرکب …………………………………………………….. ۶۴

۴-۱) پیشوندها ……………………………………………………………………………………….. ۶۴

استعمال و حذف به قرینة پیشوند « بـ » تاکیدی…………………………………………… ۶۴

استعمال پیشوند‌های کهن …………………………………………………………………………. ۶۵

استعمال پسوند (ومند) به جای مند ……………………………………………………………. ۶۵

استعمال فراوان کاف تحبیب، تصغیر، تلطیف………………………………………………… ۶۵

ابدال حروف …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲) ساختار نحوی……………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۱) جمله ……………………………………………………………………………………………… ۶۶

۲-۲) ضمایر …………………………………………………………………………………………… ۶۶

۳-۲) تکرار کلمه ……………………………………………………………………………………… ۶۷

نکات دستوری ………………………………………………………………………………………… ۶۸

اضافه تشبیهی ………………………………………………………………………………………… ۶۸

کاربرد دو حرف اضافه برای یک متمم ………………………………………………………. ۶۹

صفت جانشین موصوف …………………………………………………………………………… ۷۰

صفت فاعلی…………………………………………………………………………………………….. ۷۰

صفت بیانی …………………………………………………………………………………………….. ۷۱

صفت مفعولی …………………………………………………………………………………………. ۷۱

بدل ……………………………………………………………………………………………………….. ۷۱

قید شک و تردید ……………………………………………………………………………………… ۷۱

قید تنبیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۲

صوت (شبه جمله تأسف) …………………………………………………………………………. ۷۲

ضمیر ملکی ……………………………………………………………………………………………. ۷۲

پسوند دارندگی و اتصاف ………………………………………………………………………… ۷۲

انواع الف ………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف ندا …………………………………………………………………………………………………… ۷۲

الف زاید …………………………………………………………………………………………………. ۷۳

الف تاکید ……………………………………………………………………………………………….. ۷۳

الف اطلاق ………………………………………………………………………………………………. ۷۳

اسم مصدر …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

ی مصدری …………………………………………………………………………………………….. ۷۳

فعل دعایی ……………………………………………………………………………………………… ۷۴

جمله معترضه ………………………………………………………………………………………… ۷۴

اضافه استعاری ………………………………………………………………………………………. ۷۴

واو حالیه ……………………………………………………………………………………………….. ۷۴

که حالیه …………………………………………………………………………………………………. ۷۵

قید حالت ………………………………………………………………………………………………… ۷۵

کاربرد می برای تاکید ……………………………………………………………………………… ۷۵

استفهام تقریری……………………………………………………………………………………….. ۷۵

 حرف ربط برای تسویه……………………………………………………………………………. ۷۵

 نمونه‌‌هایی از صنایع ادبی در اشعار رودکی ……………………………………………… ۷۵

تشبیه …………………………………………………………………………………………………….. ۷۶

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۷۸

استعاره کنائی (از نوع تشخیص) ……………………………………………………………….. ۷۹

کنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۰

ایهام ……………………………………………………………………………………………………… ۸۱

تضاد، طباق ……………………………………………………………………………………………. ۸۱

غلو ………………………………………………………………………………………………………… ۸۲

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۲

ردالمطلع ………………………………………………………………………………………………… ۸۲

جناس زاید………………………………………………………………………………………………. ۸۲

طرد و عکس……………………………………………………………………………………………. ۸۳

تمثیل ……………………………………………………………………………………………………… ۸۳

هجویه…………………………………………………………………………………………………….. ۸۳

ذو وزنین………………………………………………………………………………………………… ۸۴

حشو………………………………………………………………………………………………………. ۸۴

نکات دستوری و صنایع ادبی در شعر نیما ………………………………………………… ۸۵

استعاره …………………………………………………………………………………………………. ۸۵

کنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

مجاز ……………………………………………………………………………………………………… ۸۶

تشبیه……………………………………………………………………………………………………… ۸۸

سمبل……………………………………………………………………………………………………… ۸۹

صفت‌ مفعولی مرکب…………………………………………………………………………………. ۹۱

کنایه ……………………………………………………………………………………………………… ۹۳

صفت فاعلی مرخم …………………………………………………………………………………… ۹۴

تاثیر گذاری رودکی و کلام وی بر گویندگان پس از خود……………………………… ۹۷

۱- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۲- مسعود سعد- قطران تبریزی- ابوالمظفر مکی پنجدهی- سنایی- سعدی-
ادیب‌الممالک ……………………………………………………………………………………………. ۱۰۲

۳- سنایی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۳

۴- کسایی مروزی- رشید و طواط ……………………………………………………………. ۱۰۴

۵- دقیقی ……………………………………………………………………………………………….. ۱۰۴

۶- سعدی ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۴

۷- وزیر ابی‌طیب مصعبی………………………………………………………………………….. ۱۰۵

۸- عنصری بلخی ……………………………………………………………………………………. ۱۰۵

۹- ابوشکور بلخی- فردوسی ……………………………………………………………………. ۱۰۵

۱۰- ابوطاهر خسروانی ……………………………………………………………………………. ۱۰۶

۱۱- ابوشکور بلخی………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۲- فردوسی………………………………………………………………………………………….. ۱۰۶

۱۳- ازرقی هروی……………………………………………………………………………………. ۱۰۷

۱۴- رابعه- عنصری- سنایی غزنوی- قطران تبریزی- امیر معزی نیشابوری- رشید و طواط- ظهیر‌الدین فاریابی- فریدالدین عطار نیشابوری- خواجوی کرمانی- اوحدی مراغه‌ای ………………….. ۱۰۷

۱۵- سنایی- ابن‌یمین ……………………………………………………………………………….. ۱۰۹

تأثیرگذاری نیما و کلام وی بر گویندگان پس از خود ………………………………….. ۱۱۰

۱- شهریار……………………………………………………………………………………………… ۱۱۰

دو مرغ بهشتی…………………………………………………………………………………………. ۱۱۱

۲- ضیاء هشترودی…………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۳- میرزاده عشقی……………………………………………………………………………………. ۱۱۲

۴- اسماعیل شاهرودی…………………………………………………………………………….. ۱۱۳

۵- شین پرتو…………………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۶- فروغ فرخ زاد……………………………………………………………………………………… ۱۱۴

۷- نصرت رحمانی…………………………………………………………………………………… ۱۱۶

گستردگی انواع قالب‌های شعری در شعر رودکی………………………………………… ۱۲۰

گستردگی انواع قالب‌های شعری در اشعار نیما یوشیج…………………………………. ۱۲۴

رودکی و مدیحه‌سرایی در اشعار او…………………………………………………………… ۱۳۶

نیما یوشیج و مدیحه‌سرایی………………………………………………………………………… ۱۴۳

ویژگیهای اشعار رودکی…………………………………………………………………………… ۱۴۹

ویژگیهای اشعار نیما………………………………………………………………………………… ۱۶۰

مضامین اشعار رودکی ……………………………………………………………………………. ۱۶۹

مدح ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۶۹

تغزل ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷۱

توصیف …………………………………………………………………………………………………. ۱۷۲

خمریات…………………………………………………………………………………………………… ۱۷۳

مرثیه …………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۴

هجو ………………………………………………………………………………………………………. ۱۷۶

زهد و پند ………………………………………………………………………………………………. ۱۷۷

مضامین اشعار نیما یوشیج ………………………………………………………………………. ۱۸۰

طبیعت گرایی ………………………………………………………………………………………….. ۱۸۰

شب ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۸۶

انسان دوستی …………………………………………………………………………………………. ۱۸۹

نمادگرایی (سمبولیسم) …………………………………………………………………………….. ۱۹۱

راز و رمز جانوران در شعر نیما ……………………………………………………………… ۱۹۶

۱- آواز قفس…………………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۲- پرنده منزوی ……………………………………………………………………………………… ۱۹۷

۳- توکا ………………………………………………………………………………………………….. ۱۹۸

۴- خریت ……………………………………………………………………………………………….. ۱۹۹

۵- خروس ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۰

۶- داروگ ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۱

۷- روباه ………………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۸- سیولیشه …………………………………………………………………………………………… ۲۰۲

۹- شب‌پره‌ ساحل نزدیک …………………………………………………………………………. ۲۰۳

۱۰- غراب ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۴

۱۱- ققنوس ……………………………………………………………………………………………. ۲۰۵

۱۲- قو ………………………………………………………………………………………………….. ۲۰۶

۱۳- کاکلی ……………………………………………………………………………………………… ۲۰۶

۱۴- کبک ……………………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۵- کرم ابریشم …………………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۶- کک کی‌ (گاو نر) ……………………………………………………………………………….. ۲۰۷

۱۷- گاو …………………………………………………………………………………………………. ۲۰۸

۱۸- گرگ ………………………………………………………………………………………………. ۲۰۹

۱۹- لاشخورها ……………………………………………………………………………………….. ۲۱۰

۲۰- مرغ شکسته‌پر …………………………………………………………………………………. ۲۱۱

سبک اشعار رودکی …………………………………………………………………………………. ۲۱۳

بررسی سبکی نمونه‌هایی از اشعار رودکی ………………………………………………… ۲۱۷

شعر زندگانی و مرگ ………………………………………………………………………………. ۲۱۷

شعر عصا بیار که وقت عصا و انبان بود……………………………………………………. ۲۱۸

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۲۴

سبک اشعار نیما ……………………………………………………………………………………… ۲۲۶

نمونه‌ای از شعر آزاد نیما «شعر مهتاب»…………………………………………………….. ۲۲۷

نتیجه‌گیری ……………………………………………………………………………………………… ۲۳۱

فهرست منابع و مآخذ ۲۳۳

 

دانلود کنید

:: موضوعات مرتبط: مقالات , ,
:: برچسب‌ها: سنت شعری رودکی , شعر رودکی , پدر شعر فارسی , نیما یوشیج , پدر شعر نو ,
:: بازدید از این مطلب : 252

|

امتیاز مطلب : 0

|

تعداد امتیازدهندگان : 0

|

مجموع امتیاز : 0